Karma (Kamma)

Karma doktrini Buda'nın temel öğretilerinden biridir. Karma'nın kelime anlamı "eylem", "hareket", "etki" demektir. Bir kişinin yapma, düşünme ve söyleme eylemlerinin hepsi karmadır. Ama Budizm'de karma "niyetli" eylemler için kullanılır.

"Niyet rahipler, karmadır. Kastederek yapmak, konuşmak, düşünmek karmadır." - Nibbedhika Sutta (Anguttara Nikaya 3.415)

Karma, ya bu hayatta ya da sonraki yeniden doğuşlarda görülebilecek bir tepkiye/sonuca neden olur, vipaka. Karma sonucu ortaya çıkan vipaka'nın niteliğini niyet belirler. Yani bilinçli varlık ne ekerse (karma) bu hayatında ya da gelecek hayatlarından birinde onu biçer (vipaka).

Buda insan eylemlerini iki gruba ayırır: iyi (niyetli) eylemler, kötü (niyetli) karma. İyi niyetli eylemler kişiye mutluluk getirirken, kötü niyetli eylemler kişiye mutsuzluk getirirler.

Budizm ile ilgili genel yanlış anlamalardan biri budizmin nihai amacının hep iyi/pozitif niyet ile hareket etmek olduğudur. Oysa bu budizmin amacı değil aracıdır, Buda nirvana'ya ancak insan alemi ve üstünde ulaşılabileceğini daha aşağı alemlerin nirvana'ya ulaşmak için elverişli olamayacak kadar dukkha dolu olduğunu söyler. Pozitif karma bilinçli varlığın yeniden insan alemine doğmasını sağlar. Ama budizmde nihai amaç pozitif ya da negatif herhangi bir niyet olmadan hareket etmektir. İnsanların aksine doğa niyet ile hareket etmez, buda ve arahantlar da öyle. Niyet "farkında olmayan" bilinçli varlıkların hareketlerini belirler, "farkında olan" ise niyet ile değil sadece "görerek" hareket eder.

Niyetsiz hareket, karma üretmez. Karma bilinçli varlığı samsaraya bağlayan güç olduğu için üretilmemesi bilinçli varlığın eldeki karmasını tüketecektir bu da samsaradan kopuşa ve nirvanaya gidiş anlamına gelir.

Buda karmanın kişinin sonradan doğacağı alemin temel belirleyici olduğunu dile getirmiştir. Negatif eylemler bilinçli varlığın cehennem, hayvanlar veya aç ruhlar aleminde doğmasına sebep olurlarken, pozitif eylemler bilinçli varlığın insanlar olarak ya da cennette doğmasını sağlar. Ayrıca insanlar aleminde yeniden doğan varlıkların geçmiş negatif eylemleri ve dolayısı ile negatif karması fakirlik, sakatlık gibi avantajsız ortamlara yeniden doğmasına neden olurken pozitif karması ise kişinin zengin, güzel, sağlıklı doğmasını sağlar.

Budist karma doktrini, diğer Asya dinlerindeki karma doktrinleri ile hemen hemen aynı anda Batı'ya girmiştir. Bununla beraber Batılıların karmayı bilinçsizce kendi dini geçmişlerinden gelen kavramlara (kader, günah, vs.) benzetme eğilimleri, karma ile ilgili 3 temel yanlış anlamaya neden olur:

1 - Karma sadece iyi veya kötü niyetli eylemi belirtir, eylemin sonucu ile ilgili herhangi bir referans içermez. Niyetli eylemin sonucu vipaka'dır (karma-vipaka).

2 - Birçok kişi şimdiki iyi veya kötü niyetli eylemlerinin bile sebebinin geçmiş hayatlarındaki karma olduğunu düşünür. Böyle bir yanlış anlama ise Budizmin kaderci bir din olduğu izlenimi uyandırır oysa kişinin niyetli eylemlerinde aslolan niyetin saflığı ve zihnin arılığıdır, geçmiş karma ikincil önemde olup meditasyon ile zihnini disipline eden bir kişi için pratik olarak etkisizleştirilebilir. Kısaca geçmiş karma etkili bir öğe olsa da karmik enerjide aslolan özgür iradedir.

3 - Karma, her durumda, niyetli eylemi yapan birey için vardır. Bir grubun, ulusun, vs. karması diye bir kavram yoktur (evet bazı Budist kaynaklarda bile böyle kitle karması tarzı şeyler göreceksiniz).